GỐC GÁC.

CHUYỆN ĐANG.

Chuyện ngành ngân hàng đang giờ. Báo chí đang bàn nhiều về chữ ký gốc chủ tài khoản thanh toán của doanh nghiệp và cá nhân lưu giữ tại ngân hàng, nhân có vài vụ mất tiền gửi tại ngân hàng được phát giác. Theo đó, đã có những chữ ký ban đầu lưu giữ không phải của chủ doanh nghiệp, cá nhân mà do người khác ký "giùm" hoặc của kế toán trưởng doanh nghiệp ký "thay" khi đăng ký tài khoản. Gốc thế đấy. Khởi đầu là ký, rồi ra là kiểm, kiểm tra so sánh chữ  ký khi phát sinh giao dịch. Gốc của ngành kinh tế quan trọng nhất (không ngoa) của mọi nền kinh tế dù sau chữ kinh tế mang tính từ chi, thị trường hoặc xã hội chủ nghĩa hoặc nhân dân chủ nghĩa.

Chuyện cháu mình. Cháu ruột mình được vào ngân hàng cổ phần. Sau hai tháng thử việc, được hợp đồng (xin nói rõ là có thể đuổi việc bất cứ lúc nào), Bố cháu mượn ô tô của mình để dự tiệc mừng "Cháu được làm ở ngân hàng" do chính Bố cháu đãi, sau khi đã chi 100 triệu xin việc. Một tháng sau, Cháu hỏi : Bác đã có thẻ ATM ở ngân hàng Cháu chưa! Chưa! Bác cho Cháu xin 01 bản phô tô chứng minh thư của Bác để Cháu làm thẻ! Bác làm thẻ nữa làm gì, Bác có mấy thẻ rồi, với lại ngân hàng của Cháu có nhiều máy ATM đâu để Bác tiện rút tiền. Cháu phải lập được x thẻ cho đủ chỉ tiêu của ngân hàng. Bác hiểu rồi, để Bác lấy cho. Bác tiện thể cho cháu xin thêm bản sao chứng minh thư của các anh, chị nữa nhé. Gốc đấy. Khởi đầu để làm ngân hàng.

CHUYỆN CŨ.

Cách nay khoảng hơn hai chục năm. Tại doanh nghiệp mình làm việc, xin kể hai sự việc về khả năng kinh doanh và đóng góp tuyệt vời cho GDP, cho việc nâng cao vị thế đất nước của DN, trong số ít nhất hàng trăm sự việc mà mình trực tiếp nhận thức trực quan.

Chuyện một. Trước cổng doanh nghiệp có rất nhiều tư nhân đăng biển "mua sắt thép vụn". Họ mua thép vụn từ các xe thép của cả nước chở tới vì khi đó chỉ có DN này luyện thép từ sắt thép phế. Khi mua, họ cũng đánh giá phân loại 1,2,3, cân thép vụn và trả tiền mặt theo cân, xin lưu ý là trả tiền mặt, theo cân. Sau đó, họ bán vào DN của mình (của mình - cho oai, vì của nhà nước là của công nhân, do công nhân làm chủ) theo cân của DN. Khi mua DN cũng phân loại theo tiêu chuẩn của doang nghiệp (theo tiêu chuẩn của doanh nghiệp - mình nhắc lại). Doanh nghiệp sẽ trả bằng Ủy nhiệm chi nội bộ (Ủy nhiệm chi nội bộ là một giấy ghi nợ của doanh nghiệp), các tư nhân sau khoảng 6 tháng chầu chực, xin xỏ và có thể phải bôi trơn (có thể thôi - mình dại gì khẳng định chắc chắn nhỉ) thì được đổi ủy nhiệm chi thành tiền mặt. Quy trình thế, nhiều người biết, thạo. Nhưng này, đây mới là đặc trưng của Doanh nghiệp Nhà nước của mình (là nói bản thân mình - vẫn cho oai). Khi mua, các tư nhân mua vào thường cao hơn (cao hơn - mình nhấn) giá bán cho doanh nghiệp từ hai đến ba giá (từ hai đến ba nghìn đồng/một ki lô gam - tại thời điểm đó). Tuyệt vời, đáng khen các tư nhân - những nhà tài trợ tự giác cho doanh nghiệp. Ngoài tài trợ giá sắt thép vụn, còn tài trợ thời gian chậm trả, khoảng 6 tháng sau khi mua, DN mới phải trả tiền, lại tài trợ tiền bôi trơn nữa. Nếu nói theo kiểu hôm nay : Không từ loại 3 lên loại 1 mới là lạ! Không có đất trong sắt vụn mới là lạ! Ờ mà còn tiền chung chi cho cán bộ phân loại sắt vụn, cán bộ cân sắt vụn nữa chứ, ai chi giời nhỉ. Doanh nghiệp vẫn lãi, vẫn trong nền kinh tế quốc doanh và là xương sống của nền kinh tế quốc dân. Xương sống đấy, xương sống nhé, Ha. Không lạ.

Chuyện hai. Tài trợ cho doanh nghiệp cực nhiều tiền, trong thời gian rất dài và người tài trợ có tên đích danh. Là kể chuyện con của đồng chí Bí thư và Chủ tịch tỉnh cùng giúp doanh nghiệp đổ xỉ lò điện luyện thép - phế lò điện - phần chất rắn còn lại sau khi thép lỏng đã được đổ vào khuôn phôi thép từ lò điện luyện thép ra ngoài hàng rào sản xuất. Xin được giải thích rằng doanh nghiệp đã có hai doanh nghiệp con chuyên làm việc thải phế này, đó là Xí nghiệp vận tải ô tô và Xí nghiệp vận tải đường sắt. Nhưng mình đồ rằng, trước lòng từ tâm và yêu cầu giúp đỡ khẩn thiết của hai Cháu, cũng có thể của hai Bố nữa, hoặc hai Cháu đang dư quá nhiều xe ô tô tải trọng lớn và thừa tiền mua xăng - mình không khẳng định, vì không trực tiếp đàm phán - nên doanh nghiệp đã mềm lòng mà nhờ các Cháu  thải phế, thay vì giao cho hai xí nghiệp thành viên của doanh nghiệp. Con chuồn chuồn đang bay trước mắt mọi người, tất cả đều trông thấy, dù trọng lượng riêng của chuồn chuồn này rất lớn, vẫn bay - thép trong xỉ - đã bay lượn rất đẹp, phải không? Lòng từ thiện, rất đẹp? phải không. Nàng Tạ Bích Loan có hỏi động cơ của việc làm từ thiện ấy, vào năm 2016 này. Dạ thưa nàng Tạ, khi đó gọi là đổ hộ, chở hộ, thải hộ ạ, chưa kêu từ thiện, không kêu từ thiện.
CHUYỆN CŨ, HIỆN ĐANG.

Chuyện. Kêu là gì nhỉ? Thu nhập Giám đốc hay Chờ thu nhập hay Mong nó hỏng. Là này. Xí nghiệp mình và các xí nghiệp khác, nay kêu Chi nhánh trong Công ty cổ phần, là thành viên của Công ty, nên các sản phẩm giữa các thành viên gọi là sản phẩm nội bộ. Việc mua bán các sản phẩm nội bộ kêu là chu chuyển nội bộ. Bây giờ dù bán cho nhau thu tiền vẫn theo giá nội bộ. Lương và thưởng công khai của Giám đốc Xí nghiệp theo hệ số chung của công ty. Nói vậy để thấy thu nhập giám đốc cũng không cao lắm, chỉ khoảng ba, bốn lần công nhân, khoảng hai lần cán bộ. Lương, thưởng vậy, nếu xí nghiệp sản xuất ổn định, chỉ ký hóa đơn bán hàng nội bộ thì không có "mầu", giám đốc sống khó khăn lắm. Bởi vậy mới có Kêu là gì nhỉ? Như ở trên. Thì này, khi thiết bị hỏng, nhất là các thiết bị quan trọng, các phòng Công ty và xí nghiệp rối lên sử lý, nào là phải sử lý gấp để phục vụ sản xuất? phải sửa chữa gấp để phục vụ sản xuất? phải mua ngay để phục vụ sản xuất? Vậy là mua ngay vật tư, thiết bị, phụ tùng, thậm chí toàn bộ thiết bị hỏng đó. Đến đây mọi người đều biết con chuồn chuồn vàng này rồi, không phải giải thích nữa. Vậy là tăng thu nhập, vậy là tạo điều kiện cho lương , thưởng chưa cao. Khoản này, diễn ra vài năm thì có nhà ở Hà Nội, có tiền cho con du học, có nhà cho trai, gái cưng, có tiền dự trữ để đảm bảo tự do tài chính khi hưu. Thiết bị quan trọng bị sự cố, hỏng hóc, sản xuất bị ngừng trệ, mới tăng được thu nhập, tất nhiên không phải thu nhập của công nhân rồi. Kêu là gì nhỉ?. Kêu vậy đấy.
CHUYỆN ĐANG MỚI.
Chuyện này, đang ở dạng đặt vẫn đề, tức đang mới, còn cần nhiều thời gian nữa. Mình chỉ nói đến một loại dữ liệu cổ điển/kinh điển tại/ở Việt Nam. Các doanh nghiệp Sabeco, Habeco và Vinamilk dù được bán ra sau hay trước niêm yết, bán cho nội hay ngoại, được biểu quyết kín hay hở, bởi một ban hay bệ, chính phủ hay cả hệ thống có chỉ đạo kiểu gì, và báo chí có ran ran thế nào, thì những người tham gia bán cũng không thu tiền về cho họ - những người tham gia bán. Chắc chắn thế.

Chuyện mới, chuyện cũ hay đang mới, là cái cách quản lý kinh tế của doanh nghiệp Việt. Doanh nghiệp nhà nước hôm qua, Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là tổ chức của nhà nước và doanh nghiệp cổ phần mà nhà nước giữ cổ phần chi phối, cổ phần đặc biệt hôm nay. Quy lại là gốc, gác của vấn đề Nhà nước, Doanh nghiệp NN ăn vào tài nguyên đất nước, bao gồm tài nguyên tiền, tài nguyên ảo, khi chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch bao cấp sang nền kinh tế tiền tệ hóa hôm qua, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa hôm nay, đang "vững chắc vươn tới nền kinh tế thị trường" mai ngày. Gốc, gác của mọi gốc, mọi gác để đi, để đến là vậy. Gốc gác thế đang hiện hữu.